Ταξίδι στον αρχαίο κόσμο με οδηγό το παιχνίδι και την τέχνη!
Υπεύθυνη project: Κρύστη Φ.
12ο Δ.Σ Περιστερίου - Δ2
Σχολ.έτος: 2015-2016
Η γραφή στον αρχαίο κόσμο.
Εδώ και 2.000 χρόνια, οι Κινέζοι ζωγράφοι και καλλιγράφοι χρησιμοποιούσαν εύκαμπτα πινέλα κι ένα κομμάτι μελάνι σε στερεά μορφή για να γράψουν επάνω σε μετάξι ή χαρτί. Τα πινέλα ήταν φτιαγμένα απο τρίχες ελαφιού, κατσίκας, λαγού ή λύκου.
Πώς έγραφαν οι Κινέζοι;
Το πρώτο χαρτί δημιουργήθηκε στην Κίνα
Το χαρτί χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά απο τους Κινέζους τον 1ο αιώνα μ.Χ. Για να το φτιάξουν, έβαζαν κομμάτια λινού υφάσματος στο νερό και έπειτα απο μια χρονοβόρα και ιδιαίτερη επεξεργασία έπαιρναν το πολύτιμο χαρτί.
Πηγή: Technology in Asia
Ο πάπυρος προέρχεται από το ομώνυμο φυτό πάπυρος (Cyperus papyrus) , που βρισκόταν στον ποταμό Νείλο της Αιγύπτου. Οι Έλληνες τον αγόραζαν από τους Φοίνικες και τον ονόμαζαν βύβλο (από την πόλη Βύβλο της Φοινίκης, απ’ όπου ξεκινούσε το εμπόριο) ενώ τον ονόμασαν πάπυρο κατά την ελληνιστική περίοδο.
Η αγγλική λέξη paper* (όπως επίσης η γαλλική papier, η γερμανική Papier, η σουηδική papper, η ισπανική papel) προέρχεται από την ονομασία του υδροχαρούς φυτού “πάπυρος”.
Περίφημοι ήταν οι πάπυροι της Βύβλου (πόλεως των Φοινίκων), από την οποία προήλθε η λέξη “βιβλίο”.
Πώς έγραφαν οι Αιγύπτιοι;
Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι χρησιμοποιούσαν μια μακρόστενη παλέτα, συνήθως ξύλινη. Πάνω στην παλέτα ήταν σκαλισμένες δύο θέσεις/θήκες χρωμάτων ενώ στη μέση τοποθετούσαν καλάμια, των οποίων οι άκρες είχαν διαφορετικό κόψιμο προκειμένου να μπορούν να αποδώσουν καλύτερα τη γραφή των ιερογλυφικών.
Πηγή: Η ιστορία του χαρτιού.
Η Πέργαμος βρίσκεται στη βορειοδυτική πλευρά της περιοχής του Αιγαίου, στα παράλια της Τουρκίας και ανήκει στη Σμύρνη. Το όνομα της το οφείλει στον πρίγκηπα Πέργαμο. Είχε κτισθεί πάνω στον λόφο της Ακρόπολης και εκεί δημιουργήθηκε και το πρώτο κέντρο ψυχοθεραπείας του κόσμου,το Ασκληπιείο.
Η περγαμηνή χρησιμοποιήθηκε ως επιφάνεια γραφής στην Πέργαμο της Μ. Ασίας γύρω στο 170 π.Χ. επί βασιλείας Ευμένη του Β΄.
Όταν ο Ευμένης ο Β΄ προσπάθησε να δημιουργήσει μια βιβλιοθήκη, οι Πτολεμαίοι αρνήθηκαν να του προμηθεύσουν τον απαιτούμενο πάπυρο, επειδή φοβήθηκαν ότι θα ανταγωνιστεί τη βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Έτσι οι επιστήμονες του Ευμένη επινόησαν την περγαμηνή.
Φώτο: Ευμένης Β΄ ο Σωτήρ
Περγαμηνή ή Πάπυρος ;
Η περγαμηνή συγκριτικά με τον πάπυρο ήταν ανθεκτικότερη, φθηνότερη, αδιαφανής (και οι δύο όψεις της μπορούσαν να γραφούν), μπορούσε εύκολα να διπλωθεί, απορροφούσε το μελάνι, φθειρόταν δύσκολα. Έτσι, ανταγωνίστηκε τον πάπυρο και βαθμιαία περιόρισε τη χρήση του αποκλειστικά στην Αίγυπτο.
Η χρήση της εξαπλώθηκε από τον 4ο αιώνα μ.Χ. και μετά, ενώ από τον 9ο έως τον 13ο αιώνα αποτέλεσε τη μοναδική γραφική ύλη για τα βιβλία και τους χάρτες.
Διαδιακασία παρασκευής της περγαμηνής.
1) Για να φτιαχτεί μια περγαμηνή χρησιμοποιούσαν δέρμα από νεαρό πρόβατο, κατσίκι ή μοσχάρι, το οποίο μούσκευαν σε ασβεστόνερο, το έπλεναν και το καθάριζαν από τις τρίχες και το κρέας.
2) Για να απορροφηθεί το λίπος το πασπάλιζαν με γύψο, ενώ για να μαλακώσει το άλειφαν με καρπούς χουρμάδων.
3) Στη συνέχεια το τέντωναν και το έτριβαν με ελαφρόπετρα, για να ασπρίσει και για να εξαφανιστούν όλες οι κηλίδες και τα εξογκώματα.Παρά την επεξεργασία, η τριχωτή όψη του δέρματος παρέμενε πιο σκληρή και σκούρα σε σχέση με την όψη που ακουμπούσε στη σάρκα. Η λευκή, υπόλευκη ή κιτρινωπή περγαμηνή ορισμένες φορές (για τα χειρόγραφα εξαιρετικής σημασίας) βαφόταν πορφυρή.
Φώτο: History of Parchment
Πηγή: Η ιστορία του χαρτιού.
Info
Στο Βυζάντιο, η περγαμηνή έγινε αποδεκτή για τη γραφή αυτοκρατορικών κειμένων. Απαιτούσε όμως τη σφαγή πολλών μικρών ζώων. Για ένα βιβλίο 400 σελίδων, διαστάσεων 27 x 18 cm, χρειάζονταν 50 ζώα. «Μέγα βιβλίο, μέγα κακό», όπως συνήθιζαν να λένε.
Πώς έγραφαν οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι στον αρχαίο κόσμο.
Οι αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι αρχικά χρησιμοποιούσαν ως επιφάνειες γραφής ξύλινες πινακίδες. Στις περισσότερες περιπτώσεις αυτές ήταν αλειμμένες με κερί και μπορούσαν να επαναχρησιμοποιηθούν, μετά από ξύσιμο του κεριού και επικάλυψη με νέο στρώμα. Οι πλάκες αυτές συνδέονταν μεταξύ τους με δερμάτινες λωρίδες και αποτελούσαν ένα βιβλίο, το οποίο ονομαζόταν κώδικας. Επίσης, χρησιμοποίησαν φύλλα φοίνικα, πάπυρο και περγαμηνή, αλλά οι ξύλινες πινακίδες παρέμειναν σε χρήση μέχρι και τον 14ο μ.Χ. αιώνα .
Οι Έλληνες χρησιμοποίησαν πρώτοι ένα εξελιγμένο μέσο γραφής για να χαράσσουν γράμματα πάνω στις κερωμένες πινακίδες, τη γραφίδα, η οποία μπορεί να θεωρηθεί πρόδρομος των σύγχρονων μέσων γραφής. Οι Ρωμαίοι την ονόμαζαν στύλο (stilus). Κατασκευαζόταν από κόκκαλο, ελεφαντόδοντο, μέταλλο ή ξύλο. Αργότερα χρησιμοποιήθηκαν φτερά πτηνών και στη συνέχεια ειδικές μεταλλικές γραφίδες, οι πένες.
Πηγή: Η ιστορία του χαρτιού.
Σχολείο στον αρχαίο κόσμο.
Βιβλία απο δέντρα.
Οι αρχαίοι Λατίνοι κατασκεύαζαν επίσης βιβλία από τον εσωτερικό φλοιό δένδρων, ο οποίος ονομαζόταν «liber». Ο όρος αυτός στη συνέχεια δήλωνε τα συγκεκριμένα βιβλία και από αυτόν προέκυψαν οι λέξεις «libro» (βιβλίο στα ιταλικά) και «library» (βιβλιοθήκη στα αγγλικά).
